Bir para biriminin veya herhangi bir varlığın değerini belirleyen faktörler nelerdir? Bu soruya cevap vermek istiyorsak ekonomi biliminin en temel kavramlarından birini, “arz-talep” dengesini anlamamız gerekir. Fakat arz ve talep arasındaki ilişkiye geçmeden önce dilerseniz ayrı ayrı bu kavramların kısaca ne ifade ettiğini açıklayalım. Arz temel olarak bir ürün veya hizmetin piyasada mevcut olan miktarını ifade eder. Buna karşın talep ise bu ürün veya hizmetin tüketilmek istenen miktarıdır. Daha çok tüketicinin yönelimlerine bağlı olması sebebiyle talebi belirleyen etkenler arasında ürün veya hizmetin kalitesi ve fiyatı gibi çeşitli faktörler gösterilebilir.
Peki arzı ne belirler? İşte bu noktada konumuzu iki parçaya ayırmak durumunda kalmaktayız. Çünkü geleneksel fiat para birimleri ile kripto para birimleri bu yönleriyle ciddi farklılıklar göstermektedir. Daha fazla açmamız gerekirse, fiat para birimlerinin arzı genellikle para basılması yoluyla ülkelerin merkez bankaları tarafından artırılabilir ya da azaltılabilir. Fakat kripto para birimlerini ele aldığımızda bizi daha farklı bir senaryo karşılamaktadır. Çünkü Ethereum, Ripple veya Cardano gibi arzı sınırlı olmayan kripto para birimleri de var olmasına karşın, kripto paraların arzı genellikle önceden belirlenmiş bir süreç gereğince sınırlıdır. Yani kripto para birimlerinin bir çoğunun fiat para birimlerinde olduğu gibi herhangi bir otorite tarafından karşılıksız olarak basılması şeklinde bir durum söz konusu değildir. Bunun aksine her kripto para biriminin arzını dengeleyebilmek adına kendine has yöntemleri vardır. Bu yöntemler arasında rezervlerin azaltılması, arz sınırlandırmaları ve madencilik ödüllerininin azaltılması gibi örnekler gösterilebilir. İşte halving kavramı da tam olarak burada, yani kripto paranın arzının azaltılması ve bu şekilde fiyatının yükseltilmesi noktasında devreye girmektedir. Peki bunu nasıl yapmaktadır? O halde gelin halving kavramını detaylı bir şekilde inceleyerek bu soruyu cevaplandırmaya çalışalım.
Başlıklar
Halving: Kripto Para Birimlerinde Arz Kontrolü
Halving temel olarak kripto para birimlerinin dolaşıma girme hızının yarıya düşürüldüğü bir süreci ifade eder. Daha detaylı bir şekilde ifade etmemiz gerekirse halving olayını, bitcoin ağında önceden belirlenen bir programa göre gerçekleşen ve yeni bitcoinlerin üretilme oranını düşürerek bitcoinin arzını kontrol etmeyi hedef alan bir yöntem şeklinde açıklayabiliriz.Yani halving aslında günümüzde enflasyon nedeniyle çok aşina olduğumuz, temelde sınırsız kaynağa sahip olan ve hükümetlerin kısa vadeli çözümler üretmek amacıyla kontrolsüzce bastığı ABD doları gibi çeşitli fiat para birimlerinin aksine, maksimum bitcoin arzını dengeleyebilmeyi ve bu şekilde de bitcoinin değerini korumayı hedef alan stratejinin bir parçasıdır. Bu bağlamda 2022 Aralık tarihi itibariyle bitcoinin mevcut enflasyonu yaklaşık %1.8’dir ve bu oranın gelecek halvinglerle daha da düşürülmesi beklenmektedir. O zaman dilerseniz gelin bitcoin halvingin çalışma prensibini daha ayrıntılı bir şekilde inceleyelim.
Bitcoin Halving Nasıl Çalışır?
Bitcoin halvingin çalışma prensibini anlamak için öncelikle bitcoin madenciliğinin ne olduğunu ve nasıl gerçekleştiğini kavramak faydalı olacaktır. O halde gelin bitcoin madenciliğini biraz irdeleyelim. Bitcoin madenciliği özetle bitcoin ağında işlemlerin doğrulanması ve yeni bitcoinlerin üretilmesi işlemini ifade eder. Bitcoin ağı, birbirleriyle iletişim kurarak birbirlerine bitcoin işlemlerini bildiren ve node olarak isimlendirilen birçok düğümden oluşur. Bu düğümler yapılan işlemleri doğrulayarak ağın güvenliğini sağlamış olurlar. Bitcoin madenciliği, bu işlemlerin doğrulanması sırasında yapılan işlemlerin zorluğunu artıran bir algoritma kullanır. Bu algoritma, işlemlerin doğrulanması için çözülmesi gereken bir matematik problemidir. Bu problemi çözen ilk madenci, yeni bir blok oluşturur ve bu blokta bulunan işlemlerin doğrulamasını yapar. Yani bitcoin madenciliğini bir çeşit rekabet sistemi olarak değerlendirebiliriz. Madenciler blok zincire yeni bir blok ekleyebilmek amacıyla karmaşık kriptografik bulmacaları çözmek ve bunun karşılığında bitcoin ile ödüllendirilmek için birbirlerinden daha güçlü bilgisayar sistemleri kullanarak yarışırlar.
İşte halving de tam olarak bu madencilik mekanizmasını kontrol edebilmek amacıyla bitcoinin kurucusu Satoshi Nakamoto tarafından tasarlanan bir sistemdir. Bu sistem madencilerin blok zincire ekledikleri her 210.000 yeni blokta bir blok ödülünün yarıya indirilmesi prensibine göre çalışır. Her yeni bloğun zincire eklenmesi ortalama 10 dakika sürdüğünden bu miktarda yeni bloğun sisteme eklenmesi ortalama 4 yıl gibi bir zaman almaktadır. Dolayısıyla bitcoin halving süreci takribi olarak 4 yılda bir gerçekleşmektedir. En son yarılanma Mayıs 2020 yılında gerçekleştiğinden dolayı bir sonraki halvingin 2024 yılında gerçekleşmesi beklenmektedir. Buna ek olarak bitcoin ağının tasarımında bitcoinin maksimum arzı 21 milyon adet olarak belirlenmiştir ve bu sayıya 2140 yılında ulaşılacağı öngörülmektedir. Dolayısıyla bu sayıya ulaşıldığında artık daha fazla bitcoin üretilmeyecektir. Bu özelliği sayesinde bitcoinlerin değerinin korunması ve ağın güvenliğinin tesis edilmesi amaçlanmaktadır.
Bitcoin Halving Dönemleri
Aralık 2022 tarihi itibariyle bitcoin ağında 2012, 2016 ve 2020 yıllarında olmak üzere tam 3 kez halving gerçekleşmiştir. O zaman dilerseniz gelin yaşanan bu yarılama dönemlerini daha detaylı bir biçimde inceleyerek halvingin bitcoinin fiyatına ve popülaritesine nasıl etki ettiğini daha iyi bir biçimde anlamaya çalışalım.
İlk Bitcoin Halvingi (2012)
İlk kez bitcoin halvingin yaşandığı dönem olan Kasım 2012’de bitcoinlerin üretimi yarıya düşürülmüştür ve bunun da etkisiyle bitcoin fiyatlarında yükselme gözlenmiştir. Örneğin, halving dönemine girildiğinde bitcoin fiyatı 12.31 dolardan işlem görmekteyken, halving sonrasında bu fiyat 30 dolar noktasına kadar ulaşmıştır. Halvingin etkisi ile gerçekleşen bu yükselişte bitcoinin popülaritesinin artması da önemli bir rol oynamıştır. Bu dönemde madencilere blok başına 50 BTC ödül verilmekteyken toplam blok yüksekliği ise 250 bin civarındaydı.
İkinci Bitcoin Halvingi (2016)
İkinci kez halving sürecine girilen bu dönemde, bitcoinlerin üretimi tekrar yarıya düşürülmüştür ve bu düşüş ile birlikte bitcoin fiyatlarında da ciddi bir yükseliş yaşanmıştır. Örneğin, halving dönemine girilen Temmuz 2016 döneminde, bitcoin fiyatı 650.63 dolardan işlem görmekteyken, halving sonrasında bu fiyat 1200 dolar seviyelerine ulaşmıştır. Ancak, bu yükselişin tek sebebi ilk halving döneminde olduğu gibi sadece halving etkisiyle açıklanamamıştır. Buna ilaveten birçok büyük şirketin bitcoin’e yatırım yapmaya başlaması da bitcoinin fiyatının yükselmesini sağlayan faktörlerden biri olmuştur. O dönemde piyasadaki mevcut bitcoin sayısı, 16 milyon civarındayken madencilere blok başına verilen BTC sayısı da yarıya inerek 25 bitcoin miktarına düşmüştür. Bu dönemdeki toplam blok yüksekliği ise 500 bin civarında gerçekleşmiştir.
Üçüncü Bitcoin Halvingi (2020)
Bitcoinin şu ana kadar yaşadığı en son halving olan bu dönemde, bitcoinlerin üretimi tekrar yarıya düşürülmüştür ve bu düşüş bitcoin fiyatlarına da yükseliş olarak yansımıştır. Halving dönemine girilen 11 Mayıs 2020 tarihinde, bitcoin fiyatı 8787 dolardan işlem görmekteyken, halving sonrasında bu fiyat 20000 dolara kadar ulaşmıştır. Bu kayda değer yükselişe sebep olan faktörler arasında halving etkisinin yanı sıra, pandemi döneminde yatırımcıların risklerini azaltmak amacıyla bitcoin’e yönelmesi de gösterilebilir. Bu dönemde piyasadaki mevcut bitcoin sayısı 18 milyon civarında iken madencilere blok başına verilen ödül miktarı ise bir kez daha yarıya düşürülerek 6.25 BTC seviyesine inmiştir. Üçüncü kez halvingin yaşandığı bu periyotta toplam blok yüksekliği ise 640 bin civarındaydı.
Bitcoinin Aralık 2022 tarihi itibariyle mevcut blok yüksekliği 768,628 seviyelerinde olup bir sonraki yarılanma dönemine yaklaşık 71,372 blok kalmış durumda. Bu da bir sonraki, yani 4. halving döneminin Nisan 2024 yılı civarında olacağı anlamına gelmektedir. Toplamda ise 32 kez halving yapılacaktır. Bitcoin ağındaki 32’nci ve son halving gerçekleştirildiğinde artık tekrar bir halving yaşanmayacak ve bitcoin arzı maksimum seviyesine ulaşmış olacağından ötürü bu aşamadan sonra yeni bir bitcoin üretilmeyecektir.
Sonuç olarak halving kavramından, nasıl çalıştığından, faydalarından ve bitcoin ağında bugüne dek yaşanan halvinglerden söz etmiş olduk. Halving olayının kripto para birimlerinin arzını kontrol etmek ve değerlerini koruyabilmek için çok kıymetli bir görev üstlendiği çok açık. Umarız biz de yazımızla bu kavramı daha iyi anlamanıza yardımcı olabilmişizdir.
Kaynak:
“Metamask Artık NEAR Blockchain ile Uyumlu” başlıklı haberimizi okumak için buraya tıklayabilirsiniz.