Başlıklar
İtibari Para Nedir, Özellikleri Nelerdir? İtibari Para Örnekleri Nelerdir?
Hükümetler tarafından belirlenen, düzenlenen ve kontrol edilen yasal bir para birimidir. Bu paranın maddi değeri, kağıt para veya madeni para farketmeden, herhangi bir fiziksel değere bağlı değildir. Bunun yerine, arz – talep ve bunları destekleyen hükümetin devamlılığı tarafından belirlenir. En baskın itibari para birimleri Dolar, Euro, Japon Yeni ve Sterlindir.
İtibari Para birimi Ne Zaman Ortaya Çıktı?
1971’de Başkan Richard Nixon, özel sektöre ait altınları saklamanın yasadışı olduğunu açıkladı. Bu, temsili para biriminden itibari para birimine geçişin -Altın Standardının- sona ermesine sebep oldu. İtibari para biriminin, onu çıkaran hükümetin o para birimine verdiği değerden başka hiçbir gerçek değeri yoktur. Başka bir ifadeyle, itibari para, değerini bir emtiadan değil, hükümetin gücünden almaktadır. Hükümet bu para birimini güvenilir bir ödeme yöntemi olarak kabul ediyorsa, birçok insan onu bu şekilde kabul edecektir. Bunun en büyük dezavantajı, paranın doğru yönetilmemesi veya fazla basılması yoluyla ortaya çıkan enflasyondur. Örneğin Venezuela’da, ülkeyi saran yüksek enflasyondan dolayı değer kaybetmemek için yerel Venezüella Bolivar’ı acilen USD ile değiştirilmelidir.
Tarihi Serüveni
Kökeninin 11. yüzyıla kadar uzandığı ve ilk olarak Çin’in Sincuan bölgesinde kullanıldığı düşünülmektedir. Bu banknotlar başlarda takas yoluyla değerli madenlerle veya ipekle takas ediliyordu. 13. yüzyıla gelindiğinde ise itibari para sistemine geçildi. Bu sistem tarihçilere göre; Moğol İmparatorluğu’nun çökmesinde de büyük bir etkendir. Çünkü aşırı harcama ve yüksek enflasyonu beraberinde getirerek çöküşe neden oldu.
17. asırda İngiliz kuyumcuları ellerindeki altın ve kıymetli eşyaların kaybolma ve çalınmaya karşı korumak için Londra’daki darphaneye teslim ediyorlardı. 1640 yılında İngiltere Kralı I. Charles’ın tüccarların Londra Kulesi’nde saklanan altın külçelerine el koyunca devlete olan güven azalmıştır.Ardından kuyumcu olan Goldsmith’ler kasa yaptırıp bu külçeleri orada saklamışlar. Bunların karşılığında Goldsmith’s notes (Goldsmith Kağıdı) adı verilen bir kâğıt vermişlerdir. Ülkede oldukça yayılan bu kâğıtlar ilk banknot sisteminin ortaya çıkmasının temelleridir. 1963 yılında Londra Mahkemesi Goldsmith’lerin tam karşılığı olmayan kâğıt vermesini yasaklamıştır.
18 ve 19. yüzyılda Kanada’daki New France, Amerikan kolonileri ve Birleşmiş Devletler Federal Hükümeti de bu yeni ekonomik sistemi kullananlar arasında vardı.
Devletlerin bastıkları paralar karşılığında altın rezervi bulundurması gerekiyordu. ABD, diğer devletlere dolar ihrac edip karşılığında altın rezervi bulundurmayı teklif etmişti. ‘Nixon Şoku‘ olarak bilinen 1971’de ABD Başkanı Richard Nixon’un Amerikan Dolarının altın karşılığını kaldırmasıyla birlikte bu karşılıklılık sistemi ortadan kaldırılmıştır.
20. yüzyılda Birleşmiş Devletler sınırlı bir alanda emtia temelli para birimi kullandı. Bretton Woods Anlaşması ise dolar-altın dönüşümü kabul edildikten sonra 1972 yılına kadar devam etti.
1972 yılında ABD Başkanı Nixon, altın standardını bırakarak tamamen bu sisteme geçiş yaptı. Böylece altın standardı sona erdi.Bununla birlikte tüm dünya bu sisteme geçmeye başladı.
İtibari Paranın Avantajları
Bir ülke ekonomisinin para biriminde ihtiyaç duyduğu gereklilikleri yerine getirebilmesi için önemli görevleri bulunmaktadır.
Ayrıca iyi bir senyoraj geliri yani paranın üretim maliyeti ile üzerinde yazılı değer arasındaki farktan kazanç sağlama imkânı sunar.
Önem kazanmaya başladığı 20. yüzyılda, hükümetler ve merkez bankaları ekonomilerini ekonomik buhranlardan ve iflaslardan korumaya çalıştılar.
Bu sistem, altın gibi kısıtlı kaynağa sahip ya da sabit bir kaynak olmadığı için merkez bankaları arzı üzerinde çok daha fazla etkiye sahiptir. Bu şekilde kredi arzı, likidite, faiz oranları ve dolaşım hızı gibi ekonomik faktörleri yönetebilirler.
İtibari Paranın Dezavantajları
Kontrolsüz basım sonucunda hiperenflasyon ve değersizleşme gibi olumsuzluklar meydana gelir. Örneğin 2007 yılındaki ipotek krizi ve devamında gelen finansal çöküş, merkez bankalarının para arzını düzenleyerek enflasyonu veya ciddi durgunlukların önlenebileceği inancını azaltmıştır.
Altına bağlı bir para birimi, altın arzının kısıtlı olması nedeniyle daha düzenlidir. Fakat bu sistemin sağladığı sonsuz arz sebebiyle finansal sorunlar oluşmaktadır.
Afrika ülkesi Zimbabve, 2000’li yılların başında ciddi ekonomik sorunlara yanıt olarak, ülkenin merkez bankasından şaşırtıcı bir hızla para basılmasını istedi. Fakat bu durum, 2008 yılında %230 ila 500 milyar arasında değişen yüksek enflasyon ile sonuçlandı. Ülkede fiyatlar basım hızıyla aynı anda arttı. Tüketiciler basit bir zımba teli almak için bile bir çanta dolusu para taşımaya başladı. Krizin zirve yaptığı bu dönemde 1 trilyon Zimbabve doları, yaklaşık 0,40 dolar değerindeydi.
Kripto Para Birimi
Para biriminin gelişimindeki bir sonraki adım gelişen teknolojiyle birlikte ortaya çıkan kripto paralardır. Bitcoin, yaygın olarak tanınan ilk merkezi olmayan kripto para birimidir. Sayısız altcoin ve projenin yapılmasına da temel oluşturmuştur.
Tavsiye : https://www.merkeziyetsizhaber.com/fork-nedir-hard-fork-ve-soft-fork-ne-anlama-geliyor/
1 Yorum
I’m really enjoying the design and layout of your website. It’s a very easy on the eyes which makes it much more enjoyable for me to come here and visit more often. Did you hire out a developer to create your theme? Superb work!