Yaygın yolsuzluk Bangladeş’te öğrencilerin öncülüğünde gerçekleşen devrime yol açarak Başbakan Sheikh Hasina’yı devirdi. Consensys Sosyal Medya Lideri Sharmeen Shehabuddin, blok zincirlerinin daha fazla şeffaflık sunarak bunu güvence altına almaya yardımcı olabileceğini söylüyor.
Hepimiz “olay olduğunda” nerede olduğumuzu hatırlarız: Karanlık bir kabindeydim, Los Angeles’tan Dakka’ya aileme kavuşmak için uçarken uyanmıştım. Yanımda Bangladeşli bir arkadaşım oturuyordu ve telefonlarımız bildirimlerle doluydu. Anavatanımızda az önce yaşananların büyüklüğüne henüz inanmaya cesaret edemediğimiz için birbirimize şaşkın bakışlarla bakıyorduk.
Bir aydan biraz daha uzun bir süre önce, 5 Ağustos’ta Bangladeş’in GenZ’si hayal bile edilemeyeni başardı: ölümcül güç kullanımı, internetin kapatılması ve sokağa çıkma yasakları gibi baskıcı taktiklere rağmen dünyanın en yozlaşmış hükümetlerinden birini birkaç hafta içinde devirdi.
Ek bilgi: Bangladeş’in üç fiili ulusal eğlencesi vardır (3C de diyebilirsiniz): kriket, cha (çay) ve ne yazık ki yolsuzluk. İlk ikisi gurur verirken, üçüncüsü yönetimi trajik bir maskaralığa dönüştürmüştür. Bugün “Muson Devrimi” olarak bilinen, yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği ve on binlerce kişinin yaralandığı olay, Bangladeş tarihinde sıradan bir olay değildi. Bu kolektif bir hesaplaşmaydı.
16 yıllık tek parti iktidarının aniden sona ermesi, Bangladeş’in nihayet yolsuzluğun pençesinden kurtulacağına dair yaygın bir umudu tetikledi. Ancak soru hala ortada duruyor: Yolsuzluğun çok sayıda başka biçimde yeniden ortaya çıkmamasını nasıl sağlayacağız? Cevap blockchain gibi pratik ve uygulanabilir araçlarda yatıyor.
Elbette bir uyarı: Ne kadar gelişmiş olursa olsun hiçbir teknoloji, insan vicdanı ve empatisinin ahlaki pusulasının yerini tutamaz. Bir araç ancak kullanıcısı kadar iyidir.
Şeffaflık ve hesap verebilirliğin sadece yüce idealler değil, üzerinde durduğumuz sağlam temeller olduğu gerçek anlamda shadhin (bağımsız) bir Bangladeş’e doğru ilerlerken, milyonlarca diğer Bangladeşli gibi ben de meydan okurcasına iyimserim. Kurumlarımızı 50 yılı aşkın bir süredir boğan köklü yolsuzluğun kökünü kazımak kolay olmayacak. Ancak onları koruması gerekenlerin ellerinde yitirdiğimiz genç hayatlara borçlu olduğumuz geleceği inşa etmek için gerekli araçlara sahibiz.
Web3 kurucularından oluşan ve giderek büyüyen Bangladeşli bir topluluk, kamu mallarımıza ademi merkeziyetçilik ve şeffaflık getirmeye hazır. Briar gibi eşler arası mesajlaşma uygulamaları, hükümet protestoları susturmak için günlerce interneti kestiğinde Muson Devrimi’nin organizatörlerini Bluetooth aracılığıyla bağlantıda tuttu. Hükümetin muhalefeti bastırmaya yönelik bu pervasız girişimi, sadece ulusun köklü değişim kararlılığının değil, aynı zamanda merkezi olmayan teknolojiye hazır olduğunun da altını çizdi.
Son 30 yılın en feci sel felaketiyle karşı karşıya kaldık. Doğal afetler bizi sert ve sık sık vurur; sonrasında ise neredeyse her zaman acı ve kötü yönetim görülür. Bangladeş’te dış yardımlar genellikle en çok ihtiyacı olanlara ulaşamadan yok olma eğilimindedir.
Neyse ki, Dünya Gıda Programı’nın Building Blocks sistemi, gıda yardımlarının hedeflenen alıcılara verimli ve adil bir şekilde dağıtılması için bir model sunuyor. Building Blocks, Rohingya mülteci krizinin yaşandığı Bangladeş’in yanı sıra Ürdün, Kenya ve diğer ülkelerde de anlamlı bir fark yaratmış durumda. Daha fazlasını da yapabiliriz.
Seçim sürecimiz tam bir kabus. 2014 ve 2018 seçimleri, seçmenler daha sandığa gitmeden seçimlerin yapıldığı bir kabus. Ancak 2018’de Kiva Protokolünü kullanarak bir oylama sistemini sessizce deneyen Sierra Leone ve Demokrat Parti’nin 2018 ön seçimlerinde 120.000’den fazla seçmenin Zcoin blok zincirini kullandığı Tayland vardı. Her oy, değişmez bir deftere kaydedilir. Artık hile yok; aldatma yok. Bangladeş’in böyle bir sistemi benimsemesi halinde, seçimlere olan güveni yeniden tesis edebileceğimizi düşünmek bile harika.
Bangladeş’teki arazi anlaşmazlıkları efsanelere konu olmuştur. Gecekondu tahliyeleri, bitmek bilmeyen arazi edinme destanları, birbirini öldüren aileler – hepsi acıklı hikayeler. Bu arada, hemen yanı başımızda ilham alabileceğimiz pratik bir model var. 2024 yılında Hindistan’ın Assam eyaleti, ULPIN (Unique Land Parcel Identification Number) gibi mevcut dijital sistemler üzerine inşa edilen, tapu sicili için blok zinciri tabanlı bir pilot proje başlattı. Bangladeş’te blok zinciri tabanlı bir tapu sicili için yıllar boyunca zorlayıcı teklifler yapıldı, ancak ne yazık ki hiçbir adım atılmadı.
Bangladeş ekonomisinin bel kemiği olan hazır giyim sektörü uzun süredir kötü çalışma koşulları ve ücret gecikmeleriyle boğuşuyor. Bu arada Vietnam ve Kamboçya gibi ülkeler tedarik zincirlerinde şeffaflığı sağlamak, adil ücretleri ve işçiler için güvenli koşulları garanti altına almak için yıllardır blok zincirini kullanıyor. Kolombiya’da blok zinciri ağları, yerli kahve çiftçilerine güvenli, zamanında ve adil ödemeler yapılmasına yardımcı oluyor. Biz de bu uygulamaları benimseyebilir ve nihayetinde işçilerimize ve çiftçilerimize hak ettikleri saygı ve tazminatı verebiliriz ve vermeliyiz.
Bu örnekler, blok zinciri teknolojilerinin Bangladeş’le hiçbir ilgisi olmayan uzak kullanım durumları olmadığını göstermektedir; onlar buradalar, gerçekler ve karşılaştığımız zorlukları ele alıyorlar. Blok zinciri bKash gibi hizmetler tarafından benimsenmiş olsa da, bu teknolojilerin kamu hizmetleri için benimsenmesi Bangladeş’in nihayet şeffaf, hesap verebilir ve verimli bir hükümet kurmasını sağlayabilir. Bangladeş’te blok zincirinin benimsenmesinin devrim niteliğindeki potansiyeli hakkında ortalıkta dolaşan birkaç öneri var. Şu anda umutsuzca ihtiyacımız olan şey odaklanmış bir strateji ve uygulama.
Nobel Barış Ödülü sahibi Muhammed Yunus’un partizan olmayan geçici hükümetimize başkanlık etmesiyle Bangladeş’in önünde bir olasılıklar dünyası var ve Profesör yorulmak bilmeyen bir enerjiye sahip. Yıllar önce onun için bir yazar olarak çalışmış biri olarak, onun dayanıklılığına tanıklık edebilirim; bu tempo o kadar yoğundu ki sonunda tükendim ve iyileşmek için bir fırın açtım.
Nihayet sadece birkaç kişinin çıkarlarına değil, Bangladeş Halk Cumhuriyeti halkına hizmet edebiliriz. Bu sadece yolsuzluğu ortadan kaldırmakla ilgili değil; kurumlarımıza olan kamu güvenini yeniden tesis etmekle ilgili; bu güveni de bu yaz adil ve adaletli bir toplum için hayatlarını feda eden o cesur genç öğrencilere borçluyuz.
Ve işte buradayım, yaşamak için tweet atan ve mem yapan bir kız olarak, yeni kurulan geçici bir hükümetin önünde duruyorum ve ondan kamu mallarında blok zincirini benimsemesini istiyorum. Eski muhafızlar, politikacıların yaptığı gibi, sırf bunun uğruna direneceklerdir. Ancak Bangladeş, geçmişinin gölgelerine çekilmek için çok fazla şeye katlandı. Küresel Web3 topluluğu yardım etmek için burada olmalıdır. Herhangi bir sistemin gerçek gücünün sadece ona güç veren teknolojide değil, onu destekleyen insanlarda yattığını asla unutmamalıyız.
Hem Hindistan hem de Bangladeş’in ulusal marşlarını kaleme alan kıta altı hazinemiz Rabindranath Tagore’un yazdığı gibi, “Bırakın ülkem uyansın.”
Bizi sosyal medya hesabımızdan takip etmeyi unutmayın.
Bir sonraki haberimize buradan ulaşabilirsiniz