Merkezi kripto para borsaları (CEXs) ilk olarak ortaya çıktıkları 2010 tarihinden bu yana çok büyük yol kat ederek kripto para birimlerini güvenli bir biçimde almak, satmak ve işlem yapmak için kullanıcılar arasında en yaygın platformlardan biri haline geldi. Ayrıca bu merkezi borsalar, düzenleyicilerle birlikte çalışmak suretiyle güvenliği arttırarak blok zincir teknolojilerine ve bunların altında yatan kripto para birimi varlıklarına yönelik kamu ve kurumsal güveni geliştirmede de büyük rol oynadı. Elbette bu durum da kripto para birimlerinin dünya genelinde hükümetler, işletmeler ve kurumlar arasında kabul görmesinde çok etkili oldu. Peki merkezi kripto para borsası tam olarak nedir? Dilerseniz gelin bu soruyu birlikte irdeleyelim.
Aslında merkezi kripto para borsalarını, kullanıcılara satın alma ve satış işlemleri, para yatırıp çekme gibi hesap işlemleri ve müşteri destek hizmetleri gibi birçok farklı hizmet sunarak kripto para birimleri ile ilgili işlemleri kolaylaştıran özel şirketler şeklinde tanımlayabiliriz. Yani esasında merkezi borsalar, alıcı ve satıcı arasında üçüncü taraf olarak hizmet veren platformlar şeklinde ifade edilebilir. Kullanıcılar işlemlerinin yürütülmesi ve dijital varlıklarının yönetilmesi hususlarında üçüncü taraf olarak merkezi borsalar güvenir. Bu yönleriyle merkezi borsalar aslında, Türkiye’de Borsa İstanbul örneğini verebileceğimiz menkul kıymetler borsaları gibi geleneksel borsalara oldukça benzer prensipler üzerinde çalışan ve kripto para ticaretini büyük ölçüde koordine eden kuruluşlardır.
Yani merkezi kripto para borsaları, esas olarak kripto para birimlerinde alım satımı kolaylaştırma işlevi görürler. Bu platformlar üzerinde yatırımcılar fiat para birimlerini kullanarak kripto para birimleri satın alabilecekleri gibi, herhangi bir türden kripto para birimini başka bir türe de dönüştürebilirler. Merkezi borsalar, alım satım konusunda nispeten daha güvenilir aracılar olarak işlev görürler. Önde gelen borsalar, güvenlikten adil piyasa fiyatlandırmasına, yasal uyumluluk, tüketici koruması gibi dijital varlık ticareti deneyiminin her yönünü kolaylaştırır.
Merkezi kripto para borsalarının ne olduğunu anladığımıza göre dilerseniz gelin bu platformların nasıl çalıştığını daha derinlemesine inceleyelim.
Başlıklar
CEXs Nasıl Çalışır?
Söz konusu dijital varlıklar olduğunda, kripto tüccarlarının öncelikli tercihi çoğunlukla merkezi borsalardan yana olmaktadır. Kullanıcı fonları merkezi borsanın cüzdanına yatırıldıktan sonra, işlem tamamlandığında hizmet satıcının cüzdanına para transferi yapar. Merkezi kripto para borsaları, kullanıcıların paralarını yatırmadan önce kimliklerini doğrulamalarını sağlarlar. Dolayısıyla kullanıcılar platforma erişim sağlamadan önce bir dizi güvenlik kontrolünden geçmek durumundadırlar. Örneğin “Müşterini Tanı” yani daha bilinen kısaltmasıyla KYC doğrulaması bu ön güvenlik kontrolü uygulamalarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında kullanıcılar, Anti-Money Laundering (AML) adında, kara para aklamayı önlemek üzerine tasarlanmış ve Counter-Terrorist Financing (“CFT”) şeklinde terörist finansmanıyla mücadele amacıyla uygulanan güvenlik kontrollerinden de geçirilirler.
Kullanıcıların bu kontrolleri başarıyla tamamlamalarının ardından paralarını yatırabilir ve ticarete başlayabilirler. Buna ek olarak, kendi kripto para birimlerini de hesaplarına ekleyebilir ve alım satım işlemlerini bunlarla da yürütebilirler. Merkezi borsaların kullanıcı fonlarını çevrimdışı bir biçimde tutuyor olması ve multisig cüzdan dediğimiz çoklu imza cüzdanlarını kullanıyor olması sebebi ile kullanıcıların bu borsaları tercih etmeleri güvenlik ihtiyaçlarını nispeten daha çok karşılamaktadır. Çünkü bu durum fonlarınızın transfer edilebilmesi için birkaç kurumun işlemi onaylamasını gerektirir. Merkezi borsalarda ayrıca, kripto para alırken veya satarken, bir piyasa emri veya limit emri verebilirsiniz. İşleminiz için belirli bir fiyat da seçebilirsiniz. Bu durum doğru fiyatı ödemenizi sağlar. Merkezi kripto para borsaları tipik olarak saklayıcı işlem (custodial trading) kullanır.
Saklayıcı İşlem (Custodial Trading)
Merkezi bir borsa platformunda kripto para ticareti yaptığınızda, önce dijital varlıklarınızı borsaya yatırmanız gerekir. Borsalar, madeni paraları kullanıcıların cüzdanlarından borsanın cüzdanına taşımak için blok zincir üzerinde coin transfer mekanizmalarını kullanır. Böylece ticaret, borsanın veri tabanında gerçekleşir. Coinler taşındıktan sonra, kullanıcıların onları cüzdanlarına geri çekmeleri gerekecektir. Bunun için bir para çekme ücreti ödemeniz ve paranızın cüzdanınıza iade edilmesini beklemeniz gerekmektedir. Kriptonuz gönderildikten sonra, kullanıcılar bunlara tam erişim kazanır. Merkezi kripto borsaları, kullanıcıları fonlarının peşinde olan kötü niyetli bilgisayar korsanlarından korumayı sağlar. Bu model karşı taraf riskini ortadan kaldırdığı için hem borsaya hem de yatırımcılara fayda sağlamaktadır. Saklayıcı işlemin ana faydası, portföyünüzü çeşitlendirmenize olanak vermesidir.
Merkezi Kripto Para Borsalarının Özellikleri
Yazımızın başında da ifade ettiğimiz gibi merkezi borsaların temel işlevi kripto para birimlerine yatırım yapmayı basitleştirmektir. İşte bu bağlamda, merkezi borsalar çok çeşitli hizmetler sunar. Bilindiği üzere merkezi bir borsa, kullanıcı fonları için bir emanetçi görevi görür. Fakat doğal olarak bu durum onu bilgisayar korsanları ve diğer kötü niyetli aktörler için birincil hedef haline getirir. Bu nedenle, bu şirketler çok sayıda yasal gerekliliği karşılamak zorundadır. Buna duruma örnek olarak günümüzün en iyi bilinen merkezi borsalarından biri olan Coinbase gösterilebilir. Coinbase kullanıcı işlemlerini izlerken aynı zamanda müşterilerinin fonlarının velayetini elinde tutar. Ayrıca, aracılık hizmetleri, gelişmiş ticaret seçenekleri ve staking seçenekleri de sunar. Fakat müşterilerden bu hizmetlerden faydalanmaları karşılığında aracılık ücreti alınmaktadır.
Merkezi borsalar, kullanıcılarının dijital varlıklarını saklamakla yükümlü olduklarından ötürü yatırımcıların güvenini kazanmaları hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle çoğu merkezi borsa, kullanıcılarının fonlarının güvenliğini sağlamak için uygun güvenlik önlemlerine sahiptir. Borsalar ayrıca yatırımcılara paralarının güvende olmasını sağlamak için saklama hizmetleri de sunmaktadır. Ancak kullanıcılar, bu ve diğer hizmetlerden yararlanabilmek için daha fazla ücret ödemek durumda kalmaktadırlar.
Diğerleri, onları daha güvenli hale getiren benzersiz ve yüksek güvenlikli özellikler sunar. Bu hizmetler, varlıklarınızı koruyarak ve çalınmalarını önleyerek kayıpları önlemenize yardımcı olabilir. İster kripto para birimine yatırım yapıyor olun, ister yalnızca kripto paranızı saklamak için uygun bir yer arıyor olun, merkezi bir borsa harika bir seçimdir. Bu hizmet, dijital varlık ekosistemi için çok önemlidir ve kullanıcıların işlem yapması için güvenli ve uygun bir ortam sağlar.
Ayrıca, merkezi kripto para borsaları kripto para birimlerini depolamak için dijital cüzdanlar da temin eder. Kripto paralarınızı borsada tutmaya karar verirseniz, özel anahtarlarınızı saklaması ve paranızı koruması için borsaya güveniyorsunuz demektir. Bu nedenle, özel anahtarınızı veya dijital cüzdanınızı yanlış yerleştirme veya kaybetme konusunda endişelenmenize gerek yoktur. Ancak, borsanızın paranızı koruyacak kadar güvenli olduğundan emin olmak için her zaman titiz bir araştırma yapılmasında yarar vardır.
Merkezi Kripto Para Borsalarının Avantajları
Merkezi kripto para borsalarının ne olduğundan, nasıl çalıştığından ve özelliklerinden bahsetmiş olduk. Fakat gerçekten neden bu borsaları tercih etmeliyiz ya da etmeli miyiz? Her ne kadar bu soruya net bir cevap vermek çok kolay olmasa da kendi tercihinizi yaparken merkezi borsalarının avantajlı ve dezavantajlı yönlerini incelemeniz oldukça yararlı olacaktır. O halde dilerseniz gelin bu konuyu daha ayrıntılı bir biçimde ele alalım.
-
Skandal Koruması
Dünyanın dört bir yanındaki kripto para birimleri çevrimiçi olarak mevcut. Pazar yerleri genellikle yeni müşterilerin anlaması zor karmaşık terimler kullanır. Ayrıca, meşruiyet sunacak merkezi bir kurumun olmaması, ticareti riskli ve güvenilmez hale getirir. Kripto para traderları geçmişte skandallarla karşılaştı ve hatta bazıları yatırımlarını kaybetti. Muhafazakar yatırımcılar, kendilerini bu tür skandallardan korumak için saygın brokerlerle ticaret yapmak isterler. Merkezi borsaların kullanışlı olduğu yer burasıdır: Güvenli ve güvenilirdirler. Bu şirketlerin fiziksel yerleri olduğundan ve hükümetler tarafından denetlendiğinden, yatırımcılar bu borsaları kullanarak dolandırıcılıktan korunabilirler.
-
Güvence
Kripto para borsaları, ne kadar etkili güvenlik önlemi alınırsa alınsın çevrimiçi dünyanın çok savunmasız olduğunun farkındadır. Zaman zaman yeni bilgisayar korsanlığı stratejileri tasarlanır ve merkezi borsalar bu tür potansiyel tehditlerle riske girmez. Sonuç olarak, gözaltındaki fonları sigortalıyorlar. Bu durum da, bir kripto borsasında tutulan veya ticareti yapılan kripto para miktarının güvenli olduğu anlamına gelir. Tabii ki, böyle bir sigorta sağlamanın birlikte getirdiği bazı ek maliyetler de mevcut. Bununla birlikte, dijital varlıklarına yönelik bir saldırı olasılığı konusunda sürekli endişe duyan kullanıcılar bu bedeli ödemeyi göze alarak kendilerini daha güvende hissetmeyi tercih eder.
-
Kullanıcı Dostu Arayüzü
Merkezi kripto para borsalarının bir başka avantajı da kullanıcı dostu arayüzleridir. Kullanıcıların, dijital para birimlerinin veya borsanın artıları ve eksileri hakkında bilgi edinmek için saatler harcamasına gerek yoktur. Basitleştirilmiş bir kullanıcı arayüzü sayesinde alım satım işlemleri kolaylaştırılır. Bu borsalardan en iyileri canlı sohbet desteği dagi sunar ve geniş bir coin yelpazesine sahiptirler. Merkezi borsaları kullanırken en iyi fiyatı alamayacak olsanız da, yüksek hacimli coin ve minimum ücret elde edebilirsiniz. Geleneksel bankacılıkla karşılaştırıldığında, standartlaştırılmış bir kripto para borsası nispeten daha iyi bir müşteri desteği sunar.
-
Kurumsal Tüketicilere Erişim
Birçok kurumsal yatırımcı, yatırımlarını çeşitlendirmenin bir yolu olarak kripto para birimlerine yatırım yapmak ister. Ancak bunu yapamazlar çünkü tabi oldukları düzenlemeler onlara yalnızca saygın taraflarla ilişki kurmalarını emreder. Bu şirketler için merkezi borsalar önemlidir çünkü kripto para piyasasına yatırım yapmak için benzersiz ve güvenli bir çerçeve sunarlar.
-
Çağrı Merkezi Hizmeti
Bu, merkezi olmayan borsaların sahip olmadığı en temel kripto hizmetlerinden biridir. Merkezi borsalar, çağrı merkezleri kurar ve personeline, kullanıcılarına kripto para birimlerinin nüanslarını kolay, hızlı ve kolay bir şekilde ele alma yollarını öğretir. Ayrıca, borsa bir izleme hizmeti sağlar. Bu çağrı merkezleri ayrıca bir geri bildirim ve sorun bildirim mekanizması da sunar. Bu nedenle, kullanıcılar sorunları bildirebilir ve çağrı merkezi personeli, kayıpları veya diğer beklenmeyen sorunları önlemek için bunları hızlı bir şekilde ele alabilir.
Merkezi Kripto Para Borsalarının Dezavantajları
Merkezi kripto para borsalarının pozitif taraflarını ele almış olduk. Fakat bu borsaların da elbette dezavantajlı bir çok yönü mevcut. Bir konu hakkında sağlıklı bir düşünceye varabilmek için o konuyu olumsuz yönleri ile de ele almak hayati önem taşımaktadır. Dolayısıyla gelin, merkezi borsaların merkeziyetsiz borsalara kıyasla olumsuz yönlerini de ele alalım.
-
Katı Hükümet Düzenlemeleri
Genel olarak bir borsa hükümet tarafından yetkilendirilmektedir. Bu nedenle, farklı ülkelerde uygulanan bazı hükümet normları oldukça sıkıdır. Bu tahmin edebileceğiniz üzere suçluların bu borsalardan faydalanmasının önüne geçebilmek amacıyla yapılır. Hatta çeşitli borsalar, olumsuz düzenlemeler nedeniyle bazı ülkelerdeki ofislerini bile kapatmışlardır. Ancak her ne kadar güvenliği tesis etmek için olsa dahi yapılan düzenlemelerden bazıları, kripto borsalarının işlemlerini kontrol etmek için bazı hükümet kurumlarına olanak tanır. Bu nedenle, gizliliği çok önemseyen birçok yatırımcı bu borsalardan kaçınır.
-
Daha Az Ticaret Seçeneği
Birçok merkezi kripto para platformu kullanıcıları, güvenlik için çeşitlilikten bir miktar ödün verirler. Genellikle, ortalama bir borsa, yatırımcıların sadece 40 ila 50 farklı kripto para birimi arasında işlem yapmasına izin verir. Bu, piyasada bulunan kripto para birimi türlerine kıyasla oldukça az bir sayıdır. Bu borsalar, itibarlı dijital para birimlerine yönelir ve itibarlarını zedeleyebilecek olanlardan kaçınırlar. Sonuç olarak bu durumda kullanıcıların işlem yapabilecekleri seçenekleri bir miktar sınırlandırır.
-
Mali Kayıp Riski
Neredeyse tüm merkezi borsalar özel sektöre ait şirketlerdir. Bu nedenle, tuttukları para yatırımcılar tarafından onlara ödünç olarak verilir. Bir taraf başka bir tarafa borç verdiğinde, kredinin temerrüde düşme şansı asla göz ardı edilemez ki geçmişte de bazı borsalar kapandı ve yatırımcıların fonları da onlarla birlikte gitti. Bu nedenle, merkezi bir borsa ile yatırım yapmak, şirket iflas nedeniyle kapanmaya karar verirse para kaybetme riskiyle karşı karşıya kalınmasına neden olabilir.
-
Yüksek Ücretler
Kripto para borsaları sundukları hizmetler için farklı ücretler talep ederler. Çoğu borsa işlem ücreti, alıcı ve satıcı ücreti ve diğer hizmetler için ücretler talep eder. Bazıları ayrıca aylık hesap ücreti de alırlar. Tüm bu ücretler yatırımcıların aleyhine olabilir. Bu özellikle bir borsanın kullanıcılar arasında iyi bir üne sahip olmadığı durumlarda geçerlidir. Yani merkezi borsalar, kripto para birimleri alıp satmak için iyi platformlar olsalar da, bazı borsaların yüksek ücretler alıyor olması bir dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır.
En Popüler Merkezi Kripto Para Borsaları
Merkezi kripto para borsalarını yeterince tanıdığımıza göre gelin şimdi de piyasada kullanıcılar tarafından en fazla tercih edilen bazı merkezi borsaları inceleyelim.
-
Coinbase
Merkezi kripto para borsası denildiğinde çoğu kişinin aklına gelecek ilk örnek muhtemelen Coinbase olacaktır. Bunun nedeni özellikle Amerika Birleşik Devletlerinde en yaygın olarak kullanılan borsanın Coinbase olmasıdır. İlginç bir şekilde, CEX halka açık bir şirkettir ve hisseleri borsada işlem görmektedir. Aynı zamanda, platform, başlangıç seviyesindeki kullanıcılar ve yeni kripto kullanıcıları için istenen kullanılabilirliği sağlar. Ancak, yüksek işlem ücretleri Coinbase’in en önde gelen dezavantajlarından biri olarak gösterilebilir.
-
Binance
Popüler merkezi kripto borsaları arasında dikkat çeken bir diğer örnek ise Binance olarak gösterilebilir. Binance halihazırda dünyanın en büyük kripto para borsasıdır ve yalnızca ABD’de faaliyet göstermek için Binance.US adlı bir yan kuruluş oluşturmuştur.
-
Kraken
Merkezi kripto borsaları listesindeki bir sonraki popüler borsa Kraken’dir. Kraken’in en dikkat çekici özelliklerinden biri düşük ücret garantisi sunmasıdır. Bunun yanı sıra, Kraken geniş bir kripto para yelpazesini destekler ve güçlü bir ödül programı sunar. Ancak sadece orta ve uzman seviyedeki kullanıcılar için uygun bir seçenektir.
-
Gemini
Gemini de en büyük merkezi kripto para borsalarından biri olarak gösterilebilir ve ayrıca kendi stablecoin’ine sahiptir. Bunun dışında, Gemini ayrıca güvenilir ödül programları da sunar. Gemini kripto para işlemleri için önemli avantajlar sunarken, Coinabase’de de olduğu gibi yüksek maliyetleri bir dezavantaj olarak gösterilebilir.
Sonuç olarak merkezi kripto para borsalarının ne olduğundan, nasıl çalıştıklarından, önemli özelliklerinden söz ettik ve bunlara ilaveten bazı popüler merkezi borsalara da yazımızda yer vermiş olduk. Merkeziyetsiz borsalara nispeten yüksek işlem ücretlerine sahip olması ya da merkezi oluşu nedeniyle hükümetlerin sıkı denetimi altında olması gibi çeşitli dezavantajlara sahip olsalar da, kullanıcıların güvenlik ihtiyaçlarını daha iyi karşılamaları gibi bir çok avantajlı yönleriyle de merkezi kripto para borsaları kullanıcılar arasında ön plana çıkıyor. Elbette dijital varlıklarınızı ne tür bir borsada değerlendireceğiniz tamamen sizin ihtiyaçlarınıza ve beklentilerinize göre şekillendiğinden ötürü bu konuda karar vermeden önce ciddi bir araştırma yapmanızda yarar var. Umarız biz de bu yazımızla aklınızdaki soru işaretlerini yanıtlandırarak araştırmanıza katkı sağlayabilmişizdir. Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle…