Uzak çağlardan beri insanlık tarihi varlıkları kendi hak ve özgürlerine karşı kullanmaya ihtiyaç duymuş ancak merkezi otoritelerin oluşturduğu aracılar ile birlikte varlıklarının kontrolünü bireysel olarak sağlayamamışlardır. Zamanla merkezi aracıların güçlenmesi ve ortaya çıkan kişisel verileri kullanması ile insanlar, merkeziyetsiz (DeFi gibi) yapılara geçiş için alternatif bir yapı arayışına girmişlerdir. Teknolojinin bu noktada hızla yayılması, temelinin merkeziyetsizlik felsefesine dayandığını bildiğimiz Blokzincir teknolojisin hayatımıza girmesini sağlamıştır. Bu felsefenin ilk ürünü de bildiğiniz üzere Bitcoin olmuştur. Birlikte tüm bu teknolojinin ihtiyaç duyduğu merkeziyetsiz finansı yani Defi’yi tüm yönleriyle inceleyelim.

Merkeziyetsiz Finans (DeFi) Nedir?

Teknolojinin hızla farklı yapılara evrildiği bir dönemde merkeziyetsizlik fikri uzun zamandır düşünülen ancak düzgün internet altyapılarının ve şifrelemenin son birkaç yılda gelişimiyle hayatımıza giren her türlü kişiler arası işlemi dağıtık olarak gerçekleştirebildiğimiz bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel yapılarda tek bir aracı hizmet sağlayıcısı olurken blokzincir yazılımıyla birlikte birçok bilgisayara aktarımlar yapılarak bu merkezi yapı demokratikleştirilmiştir. DeFi’nin gelişimini de, Blockchain’in olgunlaşması ve  finans ekosisteminin dijitalleşmesiyle FinTech dönemine girmemiz desteklemiştir.

DeFi aynı zamanda geleneksel yapıların oluşturduğu sorunlara karşı öneriler oluşturarak bankacılık sistemini de tehdit etmeye başlamıştır. Peki nedir merkezi otoritelerin oluşturduğu sorunlar ve merkeziyetsizlik fikri buna karşı ne öneriyor bunlara bakalım.

Merkeziyetsiz Finans (DeFi) Önerileri Nelerdir?

Öncelikle geleneksel finans sisteminin başlıca sorunları ele alarak DeFi önerilerine bakalım.

1. Mevcut sistemin büyümesiyle ortaya çıkan işleyiş mekanizmalarındaki yavaşlık
2. Her merkezi yapının kendi içerisinde işlemesi ve dışarıya karşı kapanık olması, diğer sistemlerle bağlantı sağlanamaması
3. Yapılan her bir işlem öncesi onay ve denetimlerin uzun sürerek sürecin yavaş işlemesi
4. Kullanıcılar tarafından alınan hizmetin oldukça yüksek olması

gibi sıkıntılar merkeziyetsiz yapıların oluşturulmasını zorunlu kılmıştır. DeFi ise bizlere bu noktada bambaşka bir finans sistemi sunmaktadır:

• DeFi, ilk olarak tek bir aracının finans işlemlerini dağıtık yapılara aktararak kişinin borç alma, borç verme, sigorta alma ya da yatırım yapma gibi faaliyetlerini bireysel olarak gerçekleştirebilmesine olanak sunuyor.
• Sistemdeki varlıkların ve verilerin korunması için Blockchain yazılımı kullanıyor.
• Akıllı kontratlarla birlikte bütün kişisel veri bilgilerini kişinin kendinde tutmasına izin veriyor.
• Finansal işlemleri gerçekleştirirken olabildiğince bireyin kendi iradesine yer veriyor.
• Kullanıcı istediği platformu kendisi seçerek özgürce kullanabiliyor.
• Sorunlar arasında yer verdiğimiz dışarıya karşı kapanık olmanın aksine, kullanıcı diğer plaftormları bir arada kullanabiliyor. Diğer platformları bir arada uyumlu bir şekilde kullanmayı sağlayan da DeFi’nin açık kaynak kodlu olmasıdır.

Peki tüm bu önerileri sağlayıp yeni bir finans sistemi oluşturan DeFi platformunun kalitesini nasıl anlarız buna da bir bakalım.

DeFi Platformlarının Kalitesini Anlamak

DeFi sistemini kullanmak, yatırım yapmak ya da geliştirici olmak istiyorsanız bu platformların nasıl bir topluluğa sahip olduğunu da bilmeniz gerekir. Her bir yapıyı incelerken bakmanız gereken birkaç belirleyici faktör bulunur. Bunlar:

1. Platformun web sitesini detaylı bir şekilde incelemek.
2. Teknik altyapıdan haberdar olmak için Github sayfalarına göz atmak.
3. İletişim ve yönetim kanallarını takip etmek.
4. Topluluğa ait formları takip etmek.
5. Son olarak başlangıç niteliğinde ürünü kullanmaya başlamak.

DeFi Platformları Nelerdir?

Merkeziyetsizlik felsefesinin kaynağından, sunduğu önerilerden ve birçok özelliğinden bahsettik. Ancak diğer önemli noktalardan biri bu hizmeti hangi platformlar aracılığıyla sağlayabileceğimiz. Platformlardan bazıları:

1. MakerDAO: MakerDAO, kullanıcıların sahip oldukları varlıkları kendi isteği üzerine kredi yaratmalarına izin veren bir platformdur. Platform vasıtasıyla kullanıcılar, belirli miktar kripto paralarını teminat gösterip karşılığında DAI (MakerDAO platformunun kendi kripto parası) oluşturarak cüzdanlarına aktarabiliyorlar ve istedikleri gibi kullanabiliyorlar. Tekrar ödemek istediklerinde ise DAI’yi tekrar sisteme göndererek teminat gösterdikleri miktarı geri alabiliyorlar. Bir nevi kredi alıp verme mekanizması oluşturulmuş diyebiliriz. Ve tabi ki tüm işlemler DeFi protokolüne uygun olarak kodlanmış makineler tarafından yapılıyor. Son olarak eklemek gerekirse MakerDAO üzerinden alınan krediler için faiz, kullanıcılar tarafından oylama yöntemiyle belirleniyor.
2. Compound: Klasik bankacılığın rakibi olarak düşünülen Compound, banka gibi çalışan ve Ethereum üzerine kurulmuş bir sistemdir. Bankacılığın alternatifi olarak  mevduat yatırımı yaparak faiz kazanımı sağlayan hizmeti dijital olarak Blockchain teknolojisiyle sunuyor. Burada ise faiz, arz ve talebe göre algoritma tarafından her 15 saniyede bir oluşturuluyor. Çok hızlı şekilde değişen faiz olsa da platform size her an işlem yapma olanağı sunuyor. Compound’un hedefi ise, faiz belirlemede gösterge olarak üzerine farklı farklı uygulamaların yazılabildiği merkeziyetsiz bir platform olmak.

Kaynak: Sorularla DeFi, Turan Sert

Tavsiye Bağlantı: Proje İnceleme – 101| Exx Network